Υπάρχουν δύο διαστάσεις για τις χριστιανικές ιερές τοποθεσίες στα Ιεροσόλυμα. Η πρώτη είναι η διοικητική, η οποία διέπεται από την αρχή του status quo (μέχρι τούδε καθεστώς) που ισχύει από την Οθωμανική εποχή, σύμφωνα με την οποία οι χριστιανικοί Άγιοι Τόποι εποπτεύονται και διαχειρίζονται στο πλαίσιο της δικαιοδοσίας και των εξουσιών των Χριστιανικών Εκκλησιών, με εξαίρεση το Ορθόδοξο Πατριαρχείο. Η δεύτερη διάσταση είναι η εθνική, οπότε είτε αυτές οι ιερές τοποθεσίες βρίσκονται στη Ιερουσαλήμ είτε στην Δυτική Όχθη, για την Ιορδανία είναι κατ’ εξοχήν μια εθνική υπόθεση.

Ιστορία της Χασεμιτικής Θεματοφυλακής των Αγίων Τόπων στην Ιερουσαλήμ

Η ευθύνη για τα κληροδοτήματα και τους Αγίους Τόπους στην Ιερουσαλήμ είναι ένα ιερό καθήκον που η Ιορδανία φέρει από το 1924 από αίσθημα ευθύνης απέναντι στους ισλαμικούς ιερούς τόπους στην Παλαιστίνη. Ο Αμίν Aλ-Χουσέϊνι, επικεφαλής του Ανώτατου Ισλαμικού Συμβουλίου, είχε ζητήσει από τον ιδρυτή Βασιλιά Αμπντουλάχ Α’ Ιμπν Αλ-Χουσεΐν στις 30 Αυγούστου 1924 να είναι υπό την αιγίδα του το Όρος του Ναού, και έτσι η Χασεμιτική κουστωδία των αγιοτήτων συνεχίζεται στην πόλη της Ιερουσαλήμ μέχρι σήμερα.

Όταν έγινε η διοικητική και νομική απεμπλοκή από τη Δυτική Όχθη υπέρ της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης το 1988, αυτό δεν περιλάμβανε τα κληροδοτήματα και τους Αγίους Τόπους, δεδομένου ότι η Ιορδανία επιθυμούσε να συνεχίζει τη διατήρηση, την εξυπηρέτηση και τη συντήρησή τους, αλλά και κατόπιν αιτήματος της Παλαιστινιακής πλευράς. Μετά την απόφαση του Βασιλιά Χουσεΐν να απεμπλακεί από τη Δυτική Όχθη, μια αντιπροσωπεία χριστιανών αξιωματούχων συναντήθηκε με την Αυτού Μεγαλειότης και ζήτησε να συνεχίσει την θεματοφυλακή των Εκκλησιών στην Ιερουσαλήμ και να εξαιρεθούν από την απόφαση απεμπλοκής.

Ομοίως, οι διατάξεις της Συνθήκης Ουέντι Άραμπα (συνθήκη ειρήνης μεταξύ Ιορδανίας και Ισραήλ), που υπογράφηκε στις 26 Δεκεμβρίου 1994, ανέφεραν επίσης την ευθύνη της Ιορδανίας για τα κληροδοτήματα και τους Αγίους Τόπους στην πόλη της Ιερουσαλήμ, και ανέφεραν ότι όταν διεξαχθούν διαπραγματεύσεις για το τελικό καθεστώς μεταξύ Παλαιστίνης και Ισραήλ, το τελευταίο θα δώσει μεγάλη προτεραιότητα στον ιστορικό ρόλο της Ιορδανίας σε αυτά τα μέρη.

Αν και η συζήτηση συχνά αναφερόταν στην ευθύνη για τα Ισλαμικά κληροδοτήματα, η Ιορδανική θεματοφυλακή επεκτείνεται στα χριστιανικά κληροδοτήματα, όπως αποδεικνύεται από τη συνεχιζόμενη ισχύ του Ιορδανικού Νόμου 27 του 1958. Στις 13 Αυγούστου 1994, ο αείμνηστος Βασιλιάς Χουσεΐν μπιν Ταλάλ έγραψε στον Ελληνορθόδοξο Πατριάρχη της Ιεράς Πόλης, Θεόδωρο Α ́, τονίζοντας τη σημασία του ρόλου των Χασεμιτών στους Αγίους Τόπους, λέγοντας: «Θα θέλαμε εδώ να τονίσουμε ότι ο Ιορδανός Χασεμιτικός ρόλος στη κουστωδία των ισλαμικών και χριστιανικών ιερούς τόπους στην Ιερουσαλήμ θα συνεχιστεί, Θεού θέλοντάς». Ο βασιλιάς Χουσεΐν είναι ο ίδιος που υποδεχόμενος τον Πάπα Παύλο ΣΤ ́ στις 4 Ιανουαρίου 1964, περιέγραψε τον εαυτό του ως «προστάτη των Αγίων Τόπων».

Επαναβεβαίωση της κηδεμονίας το 2013

Στις 31 Μαρτίου 2013, η Αυτού Μεγαλειότης ο Βασιλιάς Αμπντουλάχ Β' και ο Παλαιστίνιος Πρόεδρος Μαχμούντ Αμπάς υπέγραψαν στο Αμμάν μια ιστορική συμφωνία, στην οποία ο Παλαιστίνιος Πρόεδρος επιβεβαίωσε ότι ο Βασιλιάς είναι ο θεματοφύλακας των ιερών τόπων στα Ιεροσόλυμα και έχει το δικαίωμα να καταβάλει όλες τις νομικές προσπάθειες για τη διατήρησή τους, ειδικά το Τζαμί Αλ-Άκσα, που ορίζεται στη συμφωνία ως ολόκληρο το Όρος του Ναού.

Στην εισαγωγή της, η συμφωνία αναφέρει ότι ο Βασιλιάς Αμπντουλάχ Β' είναι «ο θεματοφύλακας και Υπηρέτης των ιερών τόπους στα Ιεροσόλυμα», ενώ ο πρόεδρος Αμπάς είναι ο πρόεδρος του Κράτους της Παλαιστίνης, ο επικεφαλής της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης και ο πρόεδρος της Παλαιστινιακής Εθνικής Αρχής. Αυτό που είναι νέο στη συμφωνία είναι η συμπερίληψη χριστιανικών ιερών τόπων, συμπεριλαμβανομένου του Ελληνορθόδοξου Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, το οποίο υπόκειται στον Ιορδανικό Νόμο 27 του 1958. Η συμφωνία σημειώνει επίσης ότι η απόφαση απεμπλοκής του 1988 απέκλεισε τους Αγίους Τόπους της Ιερουσαλήμ από την απεμπλοκή.

Η Αγία Έδρα (το Βατικανό) επιβεβαίωσε τη σταθερή του θέση για την Ιερουσαλήμ, μετά τη συνάντηση της Αυτού Μεγαλειότης του Βασιλιά Αμπντουλάχ Β’ στο Βατικανό με την Αυτού Αγιότητα τον Πάπα Φραγκίσκο στις 18 Δεκεμβρίου 2017, όπου η επίσημη δήλωση επιβεβαίωσε ότι η Ιερουσαλήμ είναι μια μοναδική και ιερή πόλη για τους ακολούθους των τριών θρησκειών. Κατά τη διάρκεια της συνάντησης, ο Παναγιώτατος απηύθυνε έκκληση για σεβασμό του status quo στην Ιερουσαλήμ, σύμφωνα με τα σχετικά ψηφίσματα του ΟΗΕ, κατά τρόπο που να συμβάλλει στην αποφυγή περαιτέρω βίας και έντασης. Η Αυτού Αγιότητα σημείωσε επίσης τον καίριο ρόλο της Αυτού Μεγαλειότης του Βασιλιά Αμπντουλάχ Β’ στην προστασία των Αγίων Τόπων στην Ιερουσαλήμ, επαινώντας τη δέσμευση της Ιορδανίας για την επίτευξη ειρήνης και σταθερότητας στην περιοχή και τον κόσμο.

Η σημασία της θεματοφυλακής των Χριστιανικών Αγίων Τόπων στην Ιερουσαλήμ

Η Χασεμιτική Θεματοφυλακή των χριστιανικών Αγίων Τόπων είναι σημαντική για τους ακόλουθους λόγους:

1) Επειδή αντιπροσωπεύει τη συνέχεια του ιστορικού status quo που περιλάμβανε όλες τις Εκκλησίες της Ιερουσαλήμ, αυτές που υπήρχαν πριν από τη Διαθήκη του Ομάρι, πριν από 1400 χρόνια, και αυτές που ακολούθησαν τους επόμενους αιώνες, όσον αφορά την επίσημη σουλτανική ή Οθωμανική διαπίστευση.

2) Η Χασεμιτική Θεματοφυλακή εγγυάται τα δικαιώματα των Εκκλησιών στα ιερά τους και την προστασία και υποστήριξη των δικαιωμάτων όλων των Εκκλησιών στους Αγίους Τόπους. Σύμφωνα με τον ισλαμικό νόμο, οι χριστιανοί έχουν απαραβίαστο δικαίωμα να λατρεύουν στις εκκλησίες τους και η Χασεμιτική Θεματοφυλακή διατηρεί και εγγυάται αυτά τα δικαιώματα.

3) Η Θεματοφυλακή προστατεύει το χριστιανικό νομικό καθεστώς στην Ιερουσαλήμ, καθώς η κουστωδία διατηρεί τους νόμους βάσει των οποίων λειτουργούν οι εκκλησίες, συμπεριλαμβανομένης της εκλογής πατριαρχών.

4) Ο Θεματοφύλακας προστατεύει και διατηρεί τα εκκλησιαστικά δικαστήρια, όπου οι χριστιανοί καθορίζουν και εφαρμόζουν τους δικούς τους νόμους που σχετίζονται με της αστικές υποθέσεις, όπως ο γάμος, το διαζύγιο και η κληρονομιά, και εξαιρούνται από τον ισλαμικό νόμο της Σαρία. Αυτή η μοναδική ρύθμιση παρέχει θρησκευτική και πολιτιστική αυτονομία στους Χριστιανούς, διατηρώντας έτσι τη χριστιανική τους ταυτότητα, και αυτό εφαρμόζεται επίσης στο Χασεμιτικό Βασίλειο της Ιορδανίας.

5) Ο Θεματοφύλακας προστατεύει και υποστηρίζει τις Χριστιανικές Εκκλησίες· είναι η πηγή της επίσημης αναγνώρισης των Εκκλησιών και τις επιτρέπει να γράφουν τα χριστιανικά θρησκευτικά εκπαιδευτικά προγράμματα σε δημόσια και ιδιωτικά σχολεία. Αυτό το μοναδικό μέτρο διατηρεί το μέλλον της χριστιανικής ταυτότητας και εφαρμόζεται επίσης στο Χασεμιτικό Βασίλειο της Ιορδανίας.

6) Η Αυτού Μεγαλειότης ο Βασιλιάς υποστηρίζει τους εκκλησιαστικούς ηγέτες, χορηγώντας τους Ιορδανικά διαβατήρια, δωρεές και επίσημη διαπίστευση. Οι Πατριάρχες και οι Αρχιεπίσκοποι της Ιερουσαλήμ ασκούν τα καθήκοντά τους με επίσημη ιδιότητα αφού λάβουν επίσημη διαπίστευση από την Αυτού Μεγαλειότης τον Βασιλιά της Ιορδανίας. Όπως κάνει η πλειοψηφία των κατοίκων της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, οι χριστιανοί εκκλησιαστικοί ηγέτες αποφεύγουν την απόκτηση ισραηλινών διαβατηρίων για να μην γίνουν μέρος της παράνομης κατοχής των Αγίων Τόπων τους.

Παραδείγματα πράξεων θεματοφυλακής των χριστιανικών Αγίων Τόπων στην Ιερουσαλήμ

Κατά τα έτη 1948-1950, η Αυτού Μεγαλειότης ο Βασιλιάς Αμπντουλάχ Α ́αναστήλωσε τον τρούλο του Ναού του Παναγίου Τάφου και επισκεύασε τα απαραίτητα τμήματα του ναού, με δικά του έξοδα, κατόπιν αιτήματος του Ελληνορθόδοξου Πατριάρχη της Ιεράς Πόλεως και Θεματοφύλακα των Αγίων Τόπων.

Στις αρχές του 2016, η Αυτού Μεγαλειότης ο Βασιλιάς Αμπντουλάχ Β’ προσέφερε βασιλική δωρεά για την κάλυψη των εξόδων αποκατάστασης του Παναγίου Τάφου στην Εκκλησία του Παναγίου Τάφου στην Ιερουσαλήμ, με έξοδα της Αυτού Μεγαλειότης. Την ίδια χρονιά, η Αυτού Μεγαλειότης ο Βασιλιάς συνέβαλε σημαντικά στην αποκατάσταση του Ναού της Αναλήψεως στο Όρος των Ελαιών.

Το 2017, η Αυτού Μεγαλειότης ο Βασιλιάς Αμπντουλάχ Β’ συναντήθηκε με τον Μακαριότατο Πατριάρχη Θεόφιλο Γ' δύο φορές και μαζί ξεκίνησαν μια εκστρατεία για την υπεράσπιση του Πατριαρχείου ενάντια στις προσπάθειες δήμευσης εκκλησιαστικής περιουσίας στα Ιεροσόλυμα. Αυτό αποδείκνυε τη συνειδητοποίηση της Αυτού Μεγαλειότης του Βασιλιά Αμπντουλάχ Β’ ότι η στοχοποίηση του Ελληνορθόδοξου Πατριάρχη θα υπονομεύσει το status quo και θα οδηγήσει όλες τις άλλες Εκκλησίες να υποκύπτουν στην πίεση της ισραηλινής πολιτικής. Επειδή η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία είναι ο μεγαλύτερος γαιοκτήμονας στους Αγίους Τόπους, υπήρξε η πιο στοχευμένη Εκκλησία από ομάδες εποίκων και την ισραηλινή πολιτική που επιδιώκει να δημεύσει την παλαιστινιακή γη όσο το δυνατόν περισσότερο.

Τον Νοέμβριο του 2018, η Αυτού Μεγαλειότης ο Βασιλιάς Αμπντουλάχ Β ́ ανακοίνωσε το σχέδιο του να βοηθήσει στη χρηματοδότηση της αποκατάστασης ολόκληρης της Εκκλησίας του Παναγίου Τάφου, με δικά του έξοδα, κυρίως από τα 1,4 εκατομμύρια δολάρια του βραβείου Templeton που απονεμήθηκε στην Αυτού Μεγαλειότης το 2018. Η δωρεά χαιρετίστηκε από τους ηγέτες των Εκκλησιών της Ιερουσαλήμ ως ενσάρκωση της δέσμευσης του Βασιλιά για την θεματοφυλακή και έναν τρόπο να αρθεί το αδιέξοδο σχετικά με το ποιος χρηματοδοτεί την αποκατάσταση. Το έργο θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα και πιο εκτεταμένα αναστηλωτικά έργα που έχει παρατηρηθεί στον Ναό του Παναγίου Τάφου εδώ και αιώνες.